نوشتن مبلغ در چک سفید امضا ، مجاز است؟

نوشتن مبلغ در چک سفید امضا ، مجاز است؟

اصولا دارنده چک می­تواند با نوشتن مبلغ در چک سفید امضا ، آن را به بانک ارائه نماید. زیرا صدور چنین چکی به این معنی است که صادرکننده چک به طرف مقابل اجازه تکمیل چک را داده است. مگر اینکه طرفین شرایط با محدودیتی پیش بینی کرده باشند. عدم رعایت این شرایط ممکن است عواقب کیفری به دنبال داشته باشد.

منظور از چک سفید امضا

منظور چکی است که صادر کننده ، فقط آن را امضا کرده و در اختیار طرف مقابل قرار داده است. معمولاً هدف این است که دارنده چک، «در زمان و شرایط معینی» که توافق شده سایر مندرجات چک را تکمیل و جهت وصول به بانک ارائه کند. بنابراین پاسخ به این پرسش که آیا از نظر حقوقی، نوشتن مبلغ در چک سفید امضا مجاز است یا خیر ، بستگی به این دارد که در واقع طرفین چه توافقی داشته اند و هدف آنها از صدور چک سفید امضا چه بوده است.

اول) صدور چک سفید امضا با هدف تضمین تعهد یا جبران خسارت احتمالی

یکی از بیشترین کاربردهای چک سفید امضا، صدور چک برای تضمین تعهد یا جبران خسارت احتمالی است. مثلا شخصی خانه اش را به دیگری اجاره می دهد. نگران است که مستأجر خسارتی به مورد اجاره وارد کند. برای تضمین جبران خسارت احتمالی، از مستأجر چک سفید امضا می گیرد. توافق طرفین این می شود که اگر بعد از تخلیه معلوم شد خسارتی به ملک وارد شده است، صاحب خانه متناسب با میزان خسارت، اقدام به نوشتن وجه مورد نظر در چک سفید امضا نموده و خسارات خود را از صادرکننده چک طریق بانک وصول نماید.

دوم) صدور چک سفید امضا با هدف پرداخت

گاهی ممکن است شخصی با دیگری قراردادی ببندد که در زمان تنظیم قرارداد، مبلغ کل قرارداد مشخص نباشد. مثلا گردوهای باغی را از قرار هر کیلو بیست هزار تومان بفروشد. ولی وزن دقیق کل گردوهای باغ مشخص نباشد. اگر طرفین به هم اعتماد داشته باشند، ممکن است خریدار به فروشنده چک سفیدامضا بدهد تا وقتی قیمت کل معلوم شد اقدام به نوشتن مبلغ در چک سفید نموده و آن را وصول نماید.

سوم) سایر حالتها نوشتن مبلغ در چک سفید امضا

با وجود این که هر یک از دو حالت فوق مثالها و مصداقهای گوناگونی را شامل می شود ولی حالتهای صدور چک سفید امضا محدود به دو حالت فوق نیست. زیرا در عمل ممکن است فرض های دیگری هم وجود داشته باشد. مثلا فردی چکی بصورت سفید امضا صادر نموده، آن را به همسر یا فرزندش می دهد تا هر وقت نیاز داشت مبلغ مورد نظرش را به چک اضافه کرده و از بانک وصول نماید.

عواقب نوشتن مبلغ در چک سفید امضا

با توجه به مثالها و حالتهای فوق، بطور کلی دو فرض جداگانه در خصوص عواقب قانونی افزودن مبلغ در چک سفیدامضا وجود دارد.

فرض اول) نوشتن مبلغ در چک سفیدامضا در حدود توافقات طرفین

منظور این است که در هر یک از حالتهای فوق، اعم از این که چک بابت تضمین تعهدی صادر شده باشد (حالت اول) یا برای پرداخت مبلغی که بعداً به نحو دقیق مشخص شده است (حالت دوم)، دارنده چک دقیقاً در چهارچوب توافق، اقدام به تکمیل مندرج نموده و آن را از بانک وصول کند. در این فرض هیچگونه عواقب حقوقی یا کیفری متوجه دارنده چک نیست. بلکه اگر به هر دلیلی چک برگشت بخورد، دارنده می­تواند برای تبدیل چک به پول هر اقدام قانونی که لازم بداند را انجام دهد.

مطالب تکمیلی مربوط به فرض اول:
1- در هیچ یک از حالتهای فوق، حتی اگر چک به لحاظ کسر موجودی برگشت بخورد، دارنده حق شکایت کیفری از صادرکننده چک نخواهد داشت. زیرا  مطابق ماده 13 قانون صدور چک، چک سفید امضا، چک بدون تاریخ، چک بابت تضمین و چک وعده دار، فاقد شرایط قانونی شکایت کیفری هستند.
2- صادر کننده حق هیچگونه اقدام کیفری علیه دارنده چک به دلیل نوشتن مبلغ در چک، نخواهد داشت. زیرا فرض این است که دارنده دقیقاً متن چک را مطابق توافق قبلی طرفین تکمیل کرده است.

فرض دوم) نوشتن مبلغ در چک سفید امضا برخلاف توافقات طرفین

چناچه دارنده در تکمیل مندرجات چک برخلاف توافق قبلی طرفین عمل کند، امکان تعقیب کیفری وی وجود دارد.
عواقب کیفری نوشتن مبلغ در چک سفیدامضا موضوع مقاله بعدی است.

بهتر است درصورت وجود هرگونه ابهام در این خصوص، قبل از هر اقدامی با وکیل دادگستری مورد اعتماد خود مشاوره نمایید. سپس با اطمینان خاطر در جهت احقاق حق خود گام بردارید.

اسامی همکاران وکیل پایه یک دادگستری تهران در سایت کانون وکلای دادگستر مرکز قابل مشاهده است.
همچنین اسامی همکاران وکیل پایه یک دادگستری ایران در سایت صندوق حمایت وکلای دادگستری قابل مشاهده است.