مفهوم نظم عمومی در حقوق بین الملل خصوصی

مفهوم نظم عمومی در حقوق بین الملل خصوصی

چکیده مقاله

مفهوم نظم عمومی در حقوق بین الملل خصوصی و جایگاه آن در داوری تجاری بین المللی
نظم عمومی در حقوق بین‌­الملل خصوصی و داوری تجاری بین‌­المللی از قدمت دیرینه و جایگاه برجسته­ای برخوردار است؛ تا آنجا که می­توان آن­را یکی از مهمترین محدودیت­های اراده در حقوق بین‌­الملل خصوصی و داوری‌تجاری بین­‌المللی دانست.

با وجود این، حقوقدانان در مورد مفهوم این اصطلاح اتفاق نظر ندارند. برخی از آنان به منظور ارائه تعریفی جامع برای نظم عمومی تلاش زیادی کرده­اند اما برخی آن را غیر قابل تعریف می دانند.

در این مقاله پس از مرور پیشینه تاریخی نظم عمومی، مفهوم‌نظم‌عمومی در حقوق بین­‌الملل خصوصی، اقسام نظم‌عمومی و جایگاه آن در داوری تجاری بین­‌المللی مورد بررسی قرار گرفته است.

مقدمه ( مفهوم نظم عمومی )

علیرغم جایگاه برجسته «نظم عمومی» در رشته های مختلف حقوق و تأثیر عمیق آن در شکل گیری، تدوین و اعمال و اجرای قواعد حقوقی و علیرقم گذشت سالهای متمادی از نقش آفرینی نظم عمومی در عرصه های مختلف داخلی و بین المللی حقوق، ارائه مفهوم دقیق و تعریف جامع و مانعی از نظم‌عمومی که جملگی حقوقدانان در مورد آن اتفاق نظر داشته باشند به سادگی میسور نیست؛ گویی اساساً «ابهام» و «ایهام» در مفهوم نظم عمومی، جزء ماهیت و ذات آن است.

با این همه، مفهوم اجمالی آن نزد حقوقدانان، کاملاً شناخته شده و فی الجمله قابل تعریف است. لذا متخصصین هر یک از شاخه های حقوق، متناسب با رشته ی تخصصی خود، پس از ارایه پاره ای تقسیمات برای نظم عمومی، سعی در ارایه تعریف مناسب برای آن نموده اند. امری که متخصصین داوری تجاری بین‌المللی نیز از آن غفلت نورزیده، ضمن مباحث مرتبط، از جمله بحث تعارض قوانین و موانع اجرای آرای داوری، کم و بیش به آن پرداخته اند. همچنین به طور ضمنی نقش و قلمرو نظم‌عمومی در داوری تجاری بین‌المللی مورد توجه بوده است.

لکن با توجه به قلمرو وسیع نظم عمومی در داوری تجاری بین‌المللی و نقش برجسته آن در مراحل مختلف جریان داوری و اجرای رأی داوری، باید گفت نظم عمومی در این رشته از حقوق، از جایگاه بی بدیلی برخوردار است تا آنجا که نه تنها اصل حاکمیت اراده طرفین داوری را به نحو چشمگیری تحت تأثیر قرار می دهد، بلکه مهم ترین و مبنایی ترین عامل تحدید کننده اراده طرفین در داوری تجاری بین المللی محسوب میشود.

پرسش‌های اصلی

حال این پرسش های جدی مطرح اند که معنا و مفهوم نظم عمومی در چیست؟ اقسام آن کدامند؟ و قلمرو آن در داوری تجاری بین المللی چگونه است؟ اهمیت پاسخ به این پرسش ها از آن جهت است که شناخت مفهوم دقیق نظم‌عمومی و قلمرو آن در داوری تجاری بین المللی شرط لازم برای رفع ابهام از یکی مهم ترین عناصر مؤثر بر ماهیت، ارکان و اهداف داوری محسوب است.

دلیل دگر ضرورت بحث و بررسی ویژه مفهوم نظم‌عمومی در حقوق و قلمرو آن در داوری تجاری بین‌المللی تنوع و گوناگونی معانی نظم عمومی در عرصه داخلی و بین-المللی است.

برای دستیابی به پاسخ پرسش های فوق ضمن ملاحظه و بررسی آرا و اندیشه های حقوقدانان در خصوص مفهوم نظم‌عمومی و اقسام آن، با استناد به قواعد مدون داوری تجاری بین المللی و با استشهاد به نمونه آرای داوری مرتبط، مفهوم ملّی، داخلی و بین المللی و فراملّی نظم عمومی و جایگاه آن در داوری‌تجاری بین‌المللی مورد بحث و بررسی قرار می گیرد.

بنابراین، پس از بررسی مختصر «تاریخچه نظم‌عمومی در ادبیات حقوقی»، «مفهوم عام» و «اقسام نظم عمومی در حقوق»، به تبیین «جایگاه نظم‌عمومی در داوری تجاری بین-المللی» خواهیم پرداخت.

متن اصلی مقاله در فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات حقوق خصوصی دانشگاه تهران قابل مشاهده ودریافت است.

در صورت هر گونه ابهام با وکیل دادگستری مورد اعتماد خود مشاوره نمایید.

اسامی همکاران وکیل پایه یک دادگستری تهران در سایت کانون وکلای دادگستر مرکز قابل مشاهده است.
همچنین اسامی همکاران وکیل پایه یک دادگستری ایران در سایت صندوق حمایت وکلای دادگستری قابل مشاهده است.

مقاله مرتبط:‌ صلاحیت اشخاص برای رجوع به داوری تجاری بین المللی