شامل حقوق اموال و مالکیت ، حقوق قراردادها ، مسؤولیت مدنی ، حقوق خانواده ، ارث و وصیت و …
شامل امور تعقیبی و دفاعی نزد دادسراهای عمومی و انقلاب ، دادگاه های کیفری یک و دو ، دیوان عالی کشور و …
شامل امور حقوقیِ بازرگانی داخلی و بین المللی، شرکت ها ، قراردادهای تجاری ، چک و اسناد تجاری در عرصه داخلی و بین المللی و …
شامل امور حقوقیِ بیمه و روابط کارگر و کارفرما نزد هیأت های تشخیص ، حل اختلاف و دیوان عدالت اداری
شامل کلیه امور مربوط به شرایط ازدواج، موانع ازدواج، مهریه و شرایط آن، طلاق، نفقه، حضانت و …
شامل کلیه امور ثبتی ، مشاوره ثبتی ، نقشه برداری و تشخیص حدود ثبتی ، تنظیم سند ، رفع تصرف ، خلع ید و …
اهمیت شناخت مهلت های قانونی (اعم از مهلت های دعاوی حقوقی و دعوی کیفری) برای ارائه چک به بانک ، به دلیل آثار قانونی مترتب بر ارائه چک است. بررسی مهمترین مهلت ها و آثار قانونی آنها، موضوع اصلی این مقاله است.
در مواد 315 و 317 قانون تجارت (مصوب سال 1311) سه مهلت قانونی برای مطالبه وجه چک پیش بینی شده است.مهلت 15 روز برای زمانی که مکان پرداخت چک، همان مکانی است که چک صادر شده است. مثلاً چکی در تهران به عهده یکی از بانکهای تهران صادر شده باشد. در این صورت دارنده‌چک باید ظرف 15 روز از تاریخ صدور‌چک، وجه آن را مطالبه کند.مهلت 45 روز برای زمانی که مکان پرداخت چک، مکان دیگری در داخل ایران است. مثلاً چکی در مشهد به عهده یکی از بانک های شیراز صادر شده است. در این صورت دارنده چک باید ظرف 45 روز از تاریخ صدور‌چک، وجه آن را مطالبه کند.مهلت 4 ماه برای زمانی که مکان پرداخت‌چک در ایران ولی محل صدور آن خارج از کشور باشد. در این صورت مطابق ماده 317 قانون تجارت مهلت دارنده‌چک برای مطالبه وجه آن ، چهار ماه خواهد بود.
عدم رعایت مهلت های قانونی فوق برای ارئه چک به بانک سه اثر قانونی مهم دارد:در صورت عدم رعایت مهلت های قانونی مذکور ، چنانچه چک برگشت بخورد ، دارنده‌چک نمی تواند علیه ظهر نویس چک طرح دعوی کند.در صورت عدم رعایت مهلت های قانونی مذکور ، اگر وجه‌چک به سببی که مربوط به بانک است (مثل ورشکستگی بانک) از بین برود ، دعوی دارنده‌چک بر علیه صادر کننده در دادگاه شنیده نمی شود.
اثر مهم و کاربردی دیگر عدم رعایت مهلت قانونی برای ارائه چک به بانک در بند ج ماده 108 قانون آیین دادرسی مدنی (مصوب 1379) پیش بینی شده است.ماده 108 قانون آیین دادرسی مدنی مربوط به درخواست توقیف فوری اموال بدهکار ( قرار تأمین خواسته ) است.نظریه اداره حقوقی قوه قضائیه این است که در صورت عدم رعایت مهلت های قانونی مورد اشاره ، دادگاه ها مجاز به معاف کردن خواهان از سپردن خسارت احتمالی برای توقیف فوری ( تامین خواسته ) اموال بدهکار‌چک نیستند.براین اساس، رویه قضایی این است که دادگاه در صورتی بدون سپردن خسارت احتمالی ، دستور توقیف اموال می دهد که دارنده چک وجه آن را در مهلت قانونی مطالبه و گواهی عدم پرداخت گرفته باشد.
در حال حاضر با توجه گسترش شعب بانک ها در سراسر کشور و امکان پرداخت سراسری چک ها ، در عمل، برخورداری از مزایای قانونی پیش گفته منوط به رعایت مهلت 15 روز برای کلیه چک های صادره در ایران (برعهده هر یک از شعب بانک ها) است.مهلت های قانونی ارائه چک به بانک برای دعوی کیفری موضوع مقاله بعدی است.
خوب است در صورت هر گونه ابهام ، قبل از هر اقدامی با وکیل دادگستری مورد اعتماد خود مشاوره کنید. سپس با آگاهی کامل سریع ترین و کم هزینه ترین راه برای احقاق حق خود را انتخاب نمایید.
اسامی همکاران وکیل پایه یک دادگستری تهران در سایت کانون وکلای دادگستر مرکز قابل مشاهده است.همچنین اسامی همکاران وکیل پایه یک دادگستری ایران در سایت صندوق حمایت وکلای دادگستری قابل مشاهده است.
عواقب کیفری نوشتن مبلغ در چک سفید امضا متوجه کسی است که برخلاف توافقات طرفین رفتار کند. زیرا ممکن است با سه عنوان مجرمانه مختلف تحت تعقیب کیفری قرار گیرد.
مطابق ماده 523 قانون مجازات اسلامی هرگونه نوشتن یا الحاق کردن یا اضافه کردن کلمه یا نوشته ای به سند یا نوشته دیگر می تواند از مصادیق جعل باشد.بنابراین در بحث ما هم اگر نوشتن مبلغ بر خلاف توافقات طرفین باشد، جرم جعل قابل تحقق است. بر عکس اگر این عمل مطابق توافق انجام شود، جرمی واقع نشده است. زیرا در این صورت فرض بر این است که دارنده چک برای افزودن مبلغ به سفید امضا نمایندگی و وکالت داشته است.
اگر دارنده هنگام نوشتن مبلغ درچک سفید امضا ، برخلاف توافق طرفین رفتار کند و عمل وی مصداق جرم جعل باشد، هرگونه استفاده ای که دارنده چک جعلی بر ضرر صادر کننده چک بنماید، استفاده از سند مجعول محسوب می شود. مثل اینکه چک را خرج کند یا برای وصول به بانک ارائه نماید. مطابق قانون مجازات اسلامی و رویه عملی دادگاهها، «جعل» و «استفاده از سند مجعول» دو جرم مستقل از یکدیگرند. فرقی نمی کند که جعل کننده و استفاده کننده یک نفر باشد یا یکی جعل کند و دیگری سند جعلی را استفاده کند.
صرف نظر از نوشتن مبلغ در چک سفید امضا مطابق ماده 674 قانون مجازات اسلامی سوء استفاده از سفید امضایی که به شخصی سپرده شده است، جرم محسوب می شود.بنابراین حتی اگر متن چک توسط صادر کننده تکمیل شده باشد و مطابق توافق طرفین بنا بوده که چک در شرایط معینی به صادرکننده برگردانده شود. مثل این که صادر کننده تعهدش را مطابق توافق انجام داده باشد و طبق توافق، قرار باشد که دارنده چک را به صادرکننده برگرداند. حال چنانچه دارنده چک، برخلاف توافق اقدام به وصول چک نماید، یا چک را خرج کند، مطابق ماده 674 قانون مجازات اسلامی مرتکب جرم خیانت در امانت شده است.
نتیجه نهایی گفتار فوق و بخش اول مقاله، این که اصولاً نوشتن مبلغ درچک سفیدامضا مجاز است و هیچ عواقب کیفری ندارد. این در صوتی است که این عمل مطابق توافق طرفین باشد. اما بطور کلی چنانچه تکمیل مندرجات چک برخلاف توافق طرفین باشد، می تواند عواقب کیفری خطرناکی به دنبال داشته باشد.
در صورت نوشتن مبلغ درچک سفید امضا تشخیص این که، کدام یک از عواقب کیفری مورد اشاره (مجازات جرم جعل یا استفاده از سند مجعول یا خیانت در امانت) گریبان دارنده متخلف چک را خواهد گرفت، با دادگاه است. دادگاه با توجه به رفتار متهم، او را به مجازات قانونی هر یک از سه عنوان مجرمانه فوق محکوم می نماید.
بهتر است درصورت وجود هرگونه ابهام در این خصوص، قبل از هر اقدامی با وکیل دادگستری مورد اعتماد خود مشاوره نمایید. سپس با اطمینان خاطر در جهت احقاق حق خود گام بردارید.
اصولا دارنده چک میتواند با نوشتن مبلغ در چک سفید امضا ، آن را به بانک ارائه نماید. زیرا صدور چنین چکی به این معنی است که صادرکننده چک به طرف مقابل اجازه تکمیل چک را داده است. مگر اینکه طرفین شرایط با محدودیتی پیش بینی کرده باشند. عدم رعایت این شرایط ممکن است عواقب کیفری به دنبال داشته باشد.
منظور چکی است که صادر کننده ، فقط آن را امضا کرده و در اختیار طرف مقابل قرار داده است. معمولاً هدف این است که دارنده چک، «در زمان و شرایط معینی» که توافق شده سایر مندرجات چک را تکمیل و جهت وصول به بانک ارائه کند. بنابراین پاسخ به این پرسش که آیا از نظر حقوقی، نوشتن مبلغ در چک سفید امضا مجاز است یا خیر ، بستگی به این دارد که در واقع طرفین چه توافقی داشته اند و هدف آنها از صدور چک سفید امضا چه بوده است.
یکی از بیشترین کاربردهای چک سفید امضا، صدور چک برای تضمین تعهد یا جبران خسارت احتمالی است. مثلا شخصی خانه اش را به دیگری اجاره می دهد. نگران است که مستأجر خسارتی به مورد اجاره وارد کند. برای تضمین جبران خسارت احتمالی، از مستأجر چک سفید امضا می گیرد. توافق طرفین این می شود که اگر بعد از تخلیه معلوم شد خسارتی به ملک وارد شده است، صاحب خانه متناسب با میزان خسارت، اقدام به نوشتن وجه مورد نظر در چک سفید امضا نموده و خسارات خود را از صادرکننده چک طریق بانک وصول نماید.
گاهی ممکن است شخصی با دیگری قراردادی ببندد که در زمان تنظیم قرارداد، مبلغ کل قرارداد مشخص نباشد. مثلا گردوهای باغی را از قرار هر کیلو بیست هزار تومان بفروشد. ولی وزن دقیق کل گردوهای باغ مشخص نباشد. اگر طرفین به هم اعتماد داشته باشند، ممکن است خریدار به فروشنده چک سفیدامضا بدهد تا وقتی قیمت کل معلوم شد اقدام به نوشتن مبلغ در چک سفید نموده و آن را وصول نماید.
با وجود این که هر یک از دو حالت فوق مثالها و مصداقهای گوناگونی را شامل می شود ولی حالتهای صدور چک سفید امضا محدود به دو حالت فوق نیست. زیرا در عمل ممکن است فرض های دیگری هم وجود داشته باشد. مثلا فردی چکی بصورت سفید امضا صادر نموده، آن را به همسر یا فرزندش می دهد تا هر وقت نیاز داشت مبلغ مورد نظرش را به چک اضافه کرده و از بانک وصول نماید.
با توجه به مثالها و حالتهای فوق، بطور کلی دو فرض جداگانه در خصوص عواقب قانونی افزودن مبلغ در چک سفیدامضا وجود دارد.
منظور این است که در هر یک از حالتهای فوق، اعم از این که چک بابت تضمین تعهدی صادر شده باشد (حالت اول) یا برای پرداخت مبلغی که بعداً به نحو دقیق مشخص شده است (حالت دوم)، دارنده چک دقیقاً در چهارچوب توافق، اقدام به تکمیل مندرج نموده و آن را از بانک وصول کند. در این فرض هیچگونه عواقب حقوقی یا کیفری متوجه دارنده چک نیست. بلکه اگر به هر دلیلی چک برگشت بخورد، دارنده میتواند برای تبدیل چک به پول هر اقدام قانونی که لازم بداند را انجام دهد.
مطالب تکمیلی مربوط به فرض اول:1- در هیچ یک از حالتهای فوق، حتی اگر چک به لحاظ کسر موجودی برگشت بخورد، دارنده حق شکایت کیفری از صادرکننده چک نخواهد داشت. زیرا مطابق ماده 13 قانون صدور چک، چک سفید امضا، چک بدون تاریخ، چک بابت تضمین و چک وعده دار، فاقد شرایط قانونی شکایت کیفری هستند. 2- صادر کننده حق هیچگونه اقدام کیفری علیه دارنده چک به دلیل نوشتن مبلغ در چک، نخواهد داشت. زیرا فرض این است که دارنده دقیقاً متن چک را مطابق توافق قبلی طرفین تکمیل کرده است.
چناچه دارنده در تکمیل مندرجات چک برخلاف توافق قبلی طرفین عمل کند، امکان تعقیب کیفری وی وجود دارد.عواقب کیفری نوشتن مبلغ در چک سفیدامضا موضوع مقاله بعدی است. بهتر است درصورت وجود هرگونه ابهام در این خصوص، قبل از هر اقدامی با وکیل دادگستری مورد اعتماد خود مشاوره نمایید. سپس با اطمینان خاطر در جهت احقاق حق خود گام بردارید.
تقاضای مجازات کیفری برای صادر کننده چک بی محل یکی از راه های تبدیل چک به پول است. البته مشروط به اینکه اصولا چک دارای جنبه کیفری باشد. در این صورت شخصی که به عنوان صادر کننده چک از او شکایت شده است برای رهایی از مجازات کیفری می تواند به یکی از روش های زیر اقدام کند.
مطابق ماده 12 قانون صدور چک در هر مرحله از تعقیب کیفری و رسیدگی (اعم از رسیدگی در دادسرا، دادگاه بدوی و یا دادگاه تجدید نظر) هرگاه قبل از صدور حکم قطعی شاکی گذشت نماید، مرجع رسیدگی تعقیب کیفری صاردکندده چک را متوقف می نماید. زیرا جرائم مذکور در قانون چک جزء جرائم قابل گذشت محسوب می شوند. بنابراین صادر کننده چک بی محل بدون شکایت دارنده چک نیز قابل تعقیب کیفری نیست. مطابق ماده 11 قانون صدور چک منظور از دارنده چک شخصی است که برای اولین بار چک را به بانک ارائه داده است و گواهی عدم پرداخت به نام او صادر شده است.
در صورتی که صادرکننده چک پس از آنکه تحت تعقیب کیفری قرار گرفت کل وجه چک و خسارات مربوط به آن را نقدا به دارنده چک پرداخت نماید مرجع رسیدگی تعقیب کیفری او را متوقف خواهد کرد. منظور از خسارات چک همان خسارت تاخیر تادیه از تاریخ ارئه چک به بانک است. این خسارات با توجه به تغییرات شاخص قیمت ها بر اساس اعلام بانک مرکزی، توسط مرجع قضایی محاسبه و اعلام می شود.
هرگاه صادرکننده چک پس از آنکه تحت تعقیب کیفری قرارگرفت موجبات پرداخت وجه چک و خسارات مربوط به آن را فراهم نماید، مرجع رسیدگی با صدور قرار موقوفی تعقیب ادامه تعقیب کیفری را متوقف می کند. مثل اینکه مبالغ مذکور را به صندوق دادگستری یا صنوق ثبت واریز نماید.
1- درصورتی که تعقیب کیفری صادرکننده چک تا جایی ادامه پیدا کند که منجر به صدور حکم قطعی علیه او گردد، باز هم امکان استفاده از راه های فوق (جلب رضایت شاکی، پرداخت مبلغ چک، خسارات و …) برای رهایی از مجازات کیفری وجود دارد. برای این منظور همینکه شاکی گذشت نماید یا مطابق آنچه گفته شد وجه چک و خسارات آن پرداخت گردد و یا زمینه پرداخت آن فراهم آید، اجرای حکم کیفری علیه صادر کننده چک بی محل متوقف می شود.2- درصورتی که رضایت یا پرداخت وجه چک و خسارات مربوط به آن بعد از صدور حکم قطعی باشد یک سوم مجازات نقدی مقرر در حکم با دستور دادستان به نفع دولت وصول می شود.بهتر است در صورت وجود هر گونه ابهام، قبل از شروع به هر اقدام حقوقی یا کیفری با وکیل مورد اعتماد خود مشاوره نمایید. سپس کم هزینه ترین و سریع ترین روش احقاق حق خود یا تبدیل چک به پول را در انتخاب کنید.
پس از اینکه چک برگشت خورد، این سوال مطرح می شود که برای پرداخت وجه چک به چه کسی مراجعه کنیم ؟ زیرا هدف از دریافت چک ، تبدیل آن به پول بوده است. در مجموع اشخاصی که ممکن است برای پرداخت وجه چک به آنها مراجعه کرد، عبارتند از: صادرکننده چک ، صاحب حساب ، ضامن و ظهرنویس چک.
اصولاً صادر کننده چک مهمترین شخصی است که دارنده چک ، حق دارد برای پرداخت وجه چک به او مراجعه کند. زیرا غالباً بدهکار اصلی و همچنین صاحب حساب همان صادر کننده چک است. منظور از صادر کننده چک ، کسی است که روی ورقه چک را به منظور صدور آن امضا کرده است.
در مواردی ممکن است چک به نمایندگی یا به وکالت صادر می شود. در این صورت صاحب حساب شخصی غیر از صادر کننده چک است. مطابق ماده 19 قانون صدور چک در صورتیکه چک به وکالت یا نمایندگی از طرف صاحب حساب اعم از شخصی حقیقی یا حقوقی صادر شده باشد، علاوه بر صادرکننده چک ، صاحب حساب نیز مسئول پرداخت وجه چک است. این وضعیت بیشتر در مورد شرکت ها پیش می آید. زمانی که مدیران به نمایندگی از شرکت و از حساب شرکت چک می کشند.
معمول است که اگر بخواهیم از شخص ناشناسی چکی با رقم درشت دریافت کنیم یا به هر دلیل به صادر کننده و صاحب حساب اعتماد کافی نداشته باشیم، با توافق طرفین شخص مورد اعتمادی به عنوان ضامن پشت چک را امضا می کند. در این صورت هرگاه پس از مراجعه به بانک چک برگشت خورد، می توانیم برای پرداخت وجه چک به ضامن هم مراجعه کنیم.
منظور از ظهرنویسی ، پشت نویسی چک است. معمولاً به شخصی ظهرنویس می گویند، که ابتدا چک در وجه او صادر شده و او اصطلاحاً چک را خرج کرده است. یعنی با امضای پشت برگه چک ، آن را به دیگری منتقل کرده است. البته ضامن هم پشت چک را امضا می کند ولی به کسی که پشت چک را به عنوان ضامن امضا کرده است ، ضامن می گویند نه ظهرنویس.یک چک ممکن است چند بار ظهر نویسی شود. یعنی چند بار با ظهر نویسی از یکی به دیگری منتقل شود.در این صورت دارنده چک می تواند برای پرداخت ( دریافت ) وجه چک (پس از برگشت) به هریک از ظهرنویسان نیز مراجعه کند.
1) اگر چند نفر مسئول پرداخت وجه چک باشند، همه مسئولین چک در مقابل دارنده چک مسئولیت تضامنی دارند.
منظور از مسئولیت تضامنی این است که دارنده حق دارد برای تبدیل چک به پول ( دریافت کل مبلغ چک برگشتی ) به همه یا هریک از مسئولین چک مراجعه کند. تا زمانی که به کل طلب موضوع چک و خسارت های آن برسد.برای این منظور بهتر است در صورت نیاز به طرح دعوی، همه مسئولین چک را به عنوان خوانده دعوی معرفی کند و از دادگاه محکومیت تضامنی آنان به پرداخت وجه چک را بخواهد.2) آنچه در مورد مسئولیت تضامنی گفته شد مربوط به پیگیری مدنی (حقوقی) چک است. در مورد مسئولیت کیفری و شکایت در دادسرا و گرفتن حکم جلب کیفری و مانند آن، فقط صادر کننده چک مسئولیت دارد.3) بنابراین هر چند نفر هم که مسئول پرداخت وجه چک باشند، شکایت کیفری فقط علیه صادر کننده چک بی محل قابل طرح است. آن هم در صورتی که شرایط قانونی برای شکایت کیفری از صادر کننده وجود داشته باشد.4) مطابق اصلاحات جدید قانون صدور چک (مصوب 13/8/97) مقرراتی وضع شده است که ظرف دو سال، برای صدور چک بصورت در وجه حامل ، همچنین برای ظهرنویسی چک ممنوعیت و محدودیت هایی وضع شود. از قبیل لزوم ظهر نویسی از طریق سامانه الکترونیکی مربوطه.بهتر است در صورت وجود هر گونه ابهام، قبل از شروع به هر اقدام حقوقی یا کیفری با وکیل مورد اعتماد خود مشاوره نمایید. سپس کم هزینه ترین و سریع ترین روش احقاق حق خود را در انتخاب کنید.
گاهی دانستن نحوه جلوگیری از پرداخت چک ( دستور عدم پرداخت چک ) حیاتی است. مثل زمانی که شخصی از طریق سرقت یا جعل یا کلاهبرداری یا خیانت در امانت قصد سوء استفاده از چک شما را داشته باشد.
البته چک وسیله پرداخت بوده و هدف اصلی از صدور آن تبدیل چک به پول است. پس اصولاً نباید جلوی پرداخت آن را گرفت مگر در موارد استثنائی که چک مفقود (گم) شود یا موضوع برخی از جرائم قرارگیرد .
در این قبیل موارد دانستن نحوه جلوگیری از پرداخت چک ، ضرورت دارد. زیرا: اولاً) ممکن است عدم اقدام به موقع، موجب از دست رفتن پولتان شود.ثانیاً) ممکن است عدم اقدام به موقع، عواقب قانونی داشته باشد.مطابق ماده 14 قانون صدور چک برای در امان ماندن از مشکلات فوق انجام چند اقدام پیش بینی شده است:
اولین قدم این است که صادر کننده چک یا ذینفع آن ، کتباً از بانک تقاضای جلوگیری از پرداخت چک نماید. به این درخواست ، دستور عدم پرداخت چک می گویند.منظور از ذینفع ، دارنده چک است. یعنی کسی که چک در وجه او صادر شده یا کسی که چک به او واگذار شده است. در مواردی هم که چک به نمایندگی صادر شده ، صاحب حساب هم ذینفع است.روش عملی این است که با مراجعه به بانک، فرم مربوطه را تکمیل و امضا نمایید. این فرمها توسط خود بانک تهیه شده اند. لازم است علت درخواست جلوگیری از پرداخت را در فرم مربوطه بنویسید.پس از ثبت دستور عدم پرداخت توسط شما، بانک تا یک هفته از پرداخت وجه‌چک خودداری خواهد کرد.
برای گرفتن گواهی تقدیم شکایت لازم است به مرجع قضایی (دادسرا) مراجعه کنید.پس از ثبت شکایت و تشکیل پرونده ، مرجع قضایی گواهی مربوطه ( در خصوص سرقت چک ، جعل یا … ) را صادر می کند.برای جلوگیری از پرداخت چک بعد از یک هفته لازم است گواهی تقدیم شکایت را به بانک تحویل دهید. در این صورت تا زمانی که تکلیف پرونده شکایت شما در مرجع قضایی مشخص شود بانک از پرداخت چک جلوگیری خواهد کرد.
1- دستور جلوگیری از پرداخت چک مانع از صدور گواهی عدم پرداخت نیست. بنابراین در صورت ارائه چک به بانک، بنا به تقاضای دارنده چک ، بانک گواهی عدم پرداخت صادر می نماید. در این گواهی علت عدم پرداخت ذکر می شود. 2- لازم است شخصی که تقاضای جلوگیری از پرداخت‌چک نموده ، شکایتش را تا انتها پیگیری نماید. در غیر این صورت اگر خلاف ادعای او در مورد مفقود یا سرقت شدن چک یا خلاف سایر مواردی که ادعا کرده (مانند خیانت در امانت یا کلاهبرداری یا جعل) ثابت شود، مطابق مقررات قانون صدور چک قابل تعقیب کیفری خواهد بود. 3- اگر بخواهید چکی را از دیگری دریافت کنید می توانید وضعیت آن را از سامانه ساد24 استعلام کنید. همچنین ثبت مشخصات چکی که به دلایل فوق دچار مشکل شده در سامانه ساد24 ، به دیگران کمک می کند تا از وضعیت چک مورد نظر مطلع شوند. بهتر است در صورت هرگونه ابهام در این مورد و قبل از هر اقدامی با وکیل دادگستری مورد اعتماد خود مشاوره نمایید.
یکی از راه های میانبر بلکه سریع ترین راه برای تبدیل کردن چک به پول شکایت کیفری علیه صادر کننده چک بی محل است. در ادامه ی دو بخش قبل و به عنوان چهارمین نکته برای تبدیل کردن چک به پول به این موضوع می پردازیم.
راه میانبر (سریع ترین راه) برای تبدیل کردن چک به پول ، شکایت کیفری از صادر کننده چک بی محل است. در این روش علیه صادر کننده چک در دادسرا اعلام جرم می شود. پس از ثبت شکایت و تعیین شعبه در دادسرا ، دادیار یا بازپرس پرونده ظرف چند روز ، صادر کننده چک بی محل را برای ادای توضیح و دفاع از خود فرا می خواند. چنانچه صادر کننده با وجود دعوت ، در دادسرا حاضر نشود ، دستور جلب وی صادر می شود.پس از حضور صادر کننده ، اگر چک شرایط قانونی برای شکایت کیفری را داشته باشد حداقل ، معادل مبلغ چک از صادر کننده ، وثیقه گرفته می شود. در صورت ناتوانی او از سپردن وثیقه ، دستور بازداشت وی صادر می شود.
مهم ترین شرط قانونی برای امکان شکایت کیفری از صادر کننده چک بی محل برای تبدیل کردن چک به پول ، این است که اصطلاحا چک ، به روز باشد. یعنی تاریخ امضای چک همان تاریخی باشد که روی چک نوشته شده است. اصولاً هدف از چنین چکی این است که دارنده چک بتواند همان روز با مراجعه به بانک ، وجه آن را وصول کند.به بیان دیگر مطابق ماده 13 قانون صدور چک در موارد زیر صادرکننده چک قابل تعقیب کیفری نیست :الف – در صورتی که ثابت شود چک سفید امضاء داده شده باشد. ب – هرگاه در متن چک، وصول وجه آن منوط به تحقق شرطی شده باشد.ج – چنانچه در متن چک قید شده باشد که چک بابت تضمین انجام معامله یا تعهدی است.د – هرگاه بدون قید در متن چک ثابت شود که وصول وجه آن منوط به تحقق شرطی بوده یا چک بابت تضمین انجام معامله یا تعهدی است. هـ – در صورتی که ثابت گردد چک بدون تاریخ صادر شده و یا تاریخ واقعی صدور چک مقدم بر تاریخ مندرج در متن چک باشد.بنابراین تاکید می شود که تبدیل کردن چک به پول برای چک وعده دار ، چک مشروط ، چک سفید امضا ، چک بدون تاریخ (سفید تاریخ) ، چکی که بابت تضمین داده شده و مانند آن ، به هیچ وجه از طریق شکایت کیفری ممکن نیست. در صورت شکایت ، به محض احراز یکی از موارد فوق ، با قرار منع تعقیب دادسرا ، پرونده بسته می شود.
اگر چک به تاریخ روز باشد برای تعقیب کیفری لازم نیست حتما در همان تاریخ به بانک ارایه شود. همچنین لازم نیست بلافاصله شکایت کیفری مطرح شود.با وجود این ، وصف کیفری چک دائمی نیست. برای حفظ حق شکایت کیفری لازم است چک ظرف شش ماه (از تاریخ چک) به بانک ارائه و گواهی نامه عدم پرداخت صادر شود. سپس ظرف شش ماه دیگر از تاریخ گواهی نامه عدم پرداخت بانک ، شکایت کیفری مطرح شود. پس از گذشت این مهلت ها شکایت کیفری از صادر کننده چک بی محل پذیرفته نمی شود.پس گاهی ممکن است شکایت کیفری قابل انجام نباشد یا به هر دلیلی شکایت کیفری به نتیجه نرسد . در این موارد ، دارنده چک می تواند برای تبدیل کردن چک خود به پول با توجه به نکات دو بخش قبل اقدام کند.لازم به ذکر است با توجه به این که صادر کننده چک بی محل ، عنوان متهم دارد ، شخصا باید در داسرا حاضر شود. ولی مطابق قانون آیین دادرسی کیفری می تواند یک نفر وکیل همراه خود داشته باشد. این محدودیت برای شاکی نیست. شاکی می تواند شخصا اقدام کند یا از طریق وکالت توسط وکیل مورد اعتمادش. چرا که مطابق قانون اصولا حضور شخص شاکی در دادسرا و دادگاه الزامی نیست.در این مقاله تلاش ما این بود که مطالب قانونی با زبان ساده و کاربردی بیان شود. بهتر است در صورت وجود ابهام ، قبل از هر اقدامی با وکیل دادگستری مورد اعتماد خود مشاوره نمایید.
گفتیم که در نحوه تبدیل چک به پول توجه به چهار نکته به دارنده چک کمک می کند. دو نکته در بخش اول بحث شد. در این نوشته به توقیف مستقیم اموال و تامین خواسته به عنوان سومین روش تبدیل چک به پول می‌پردازیم.
در قسمت قبل پیرامون نحوه تبدیل چک به پول بیان شد که اگر مطابقت امضای روی چک توسط بانک گواهی نشده باشد امکان پیگیری از طریق اجرای ثبت نیست. اما راه توقیف اموال بدهکار چک برای تبدیل آن به پول از طریق دادگاه باز است. برای توقیف اموال دو راه وجود دارد:
در این نحوه تبدیل چک به پول ، مطابق ماده 23 قانون صدور چک ( اصلاحیه آبان ماه 97) دارنده چک می تواند با ارائه گواهینامه عدم پرداخت، از دادگاه صدور اجرائیه نسبت به کسری مبلغ چک‌و حق الوکاله وکیل طبق تعرفه قانونی را درخواست نماید.دادگاه مکلف است در صورت وجود شرایط زیر اجرائیه صادر نماید. الف – در متن چک، وصول وجه آن منوط به تحقق شرطی نشده باشد؛ ب – در متن چک قید نشده باشد که چک‌بابت تضمین انجام معامله یا تعهدی است؛ ج – گواهینامه عدم پرداخت به دلیل دستور عدم پرداخت طبق ماده (14) این قانون و تبصره های آن صادر نشده باشد؛ صادرکننده مکلف است ظرف مدت ده روز از تاریخ ابلاغ اجرائیه، بدهی خود را بپردازد، یا با موافقت دارنده چک ترتیبی برای پرداخت آن بدهد یا مالی معرفی کند که اجرای حکم را میسر کند؛ در غیر این صورت حسب درخواست دارنده، اجرای احکام دادگستری، اجرائیه را طبق قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی مصوب ۲۳/۳/۱۳۹۴به اجراء می گذارد.
در این جا منظور از تامین خواسته ، دستور فوری دادگاه برای توقیف موقت اموال بدهکار چک است.این راه برای زمانی مفید است که‌چک نه شرایط اقدام از طریق اجرای ثبت اسناد را دارد و نه شرایط استفاده از توقیف مستقیم اموال (راه اول). مثلاً در متن چک شرطی برای پرداخت نوشته شده است.در این صورت به ناچار باید برای مطالبه وجه چک‌و خسارات مربوط به آن دادخواست حقوقی بدهید. این خسارات شامل هزینه دادرسی ، حق الوکاله وکیل طبق تعرفه قانونی و خسارت تاخیر تادیه می شود. برای رسیدگی به این دعوی باید کل فرایند دادرسی ( تعیین نوبت پرونده ، دعوت طرفین ، جلسه رسیدگی و در صورت اعتراض طرف ، رسیدگی در مرحله تجدید نظر و … ) طی شود.از آنجا که ممکن است جریان دادرسی طولانی شود، طرف متواری شود یا اموالش را از دسترس خارج کند، بهترین کار درخواست فوری تامین خواسته (توقیف فوری اموال) ضمن دادخواست است.در این نحوه تبدیل چک‌به پول پس از طی مراحل بالا، مدیر دفتر دادگاه بلافاصله تقاضای تامین خواسته را به قاضی دادگاه اعلام می کند. قاضی دادگاه وقتی ببیند مستند دعوی چک است ، بدون تعیین وقت و دعوت طرفین دستور توقیف فوری اموال را صادر می کند.بدیهی است اجرای حکم از محل اموال توقیف شده در این روش منوط به موفقیت شما در دعوی اصلی مطالبه وجه‌چک خواهد بود.شرط مهم صدور دستور توقیف فوری اموال بدهکار چک ( تامین خواسته ) این است که‌چک ظرف 15 روز به بانک ارایه و برگشت خورده باشد.در غیر این صورت (برگشت‌چک بعد از 15 روز) دادگاه صدور دستور فوری توقیف اموال ( تامین خواسته ) را منوط به سپردن تأمین مناسب می کند.در این مقاله تلاش ما این بود که مطالب قانونی با زبان ساده و کاربردی بیان شود. بهتر است در صورت وجود ابهام ، قبل از هر اقدامی با وکیل دادگستری مورد اعتماد خود مشاوره نمایید.
ادامه در : چگونه‌چک را به پول تبدیل کنیم؟ (3)
روش های تبدیل چک به پول ، یکی از دغدغه های مهم هر شخصی است که چکی دریافت می کند (دارنده چک). برای تبدیل‌چک به پول توجه به چهار نکته به شما کمک می کند.
اگر مبلغ موجود در حساب کمتر از مبلغ چکباشد می توانید مبلغ موجود در حساب را دریافت کنید. این حکم صریح قانون صدور‌چک است: در صورتی که موجودی حساب صادرکننده چک نزد بانک کمتر از مبلغ‌چک باشد، بانک مکلف است به تقاضای دارنده‌چک مبلغ موجود در حساب را به دارنده‌چک بپردازد. دارنده با قید مبلغ دریافت شده در پشت‌چک، آن را به بانک تسلیم می نماید. چک مزبور نسبت به مبلغی که پرداخت نگردیده، بی محل محسوب می شود. در این مورد گواهینامه بانک برای دارنده چک، جانشین اصل‌چک می شود.بنابراین این که گاهی (اگر مبلغ کسر موجودی کم باشد) بانک از شما (دارنده چک) می خواهد که مبلغ کسری را واریز کنید تا پس از تکمیل موجودی،چک را پاس کند ، خلاف قانون است.البته ممکن است مبلغ موجودی حساب نسبت به مبلغ‌چک کم باشد. ولی چه بسا همین مبلغ برای جبران تمام یا بخشی از هزینه های پیگیری دریافت بقیه مبلغ‌چک به کار آید. مگر این که مبلغ موجود در حساب ناچیز باشد. کارآرایی اصلی این روش برای جایی است که موجودی حساب مبلغ قابل توجهی از وجه‌چک است.
سند لازم الاجرا سندی است که بدون نیاز به حکم دادگاه قابل اجرا است. دارنده چکی که برگشت خورده می تواند برای تبدیل چک به پول ، مستقیماً به قسمت اجرای اداره ثبت اسناد و املاک مراجعه کند. اداره اجرای ثبت اسناد می تواند بدون دریافت هزینه اجرا ، از طریق توقیف اموال ، وجه‌چک شما را تبدیل به پول کند. همچنین می توانید از دایره اجرای ثبت بخواهید تا صادر کننده‌چک بی محل را ممنوع الخروج نماید.این روش در زمانی کارساز است که بتوانید اموالی از صادر کننده‌چک معرفی کنید. همچنین اگر صادرکننده‌چک اهل رفت و آمد به خارج کشور باشد.نکته مهم در مورد اقدام از طریق اجرای ثبت این است که: اجرای ثبت در صورتی دستور اجرا صادر می کند که مطابقت امضای چک با نمونه امضای صادرکننده چک در بانک، از طرف بانک گواهی شده باشد. در این مقاله تلاش ما این بود که مطالب قانونی با زبان ساده و کاربردی بیان شود. در مقالات بعدی سایر روش های تبدیل چک به پول تشریح شده اند.
بهتر است در صورت وجود ابهام ، قبل از هر اقدامی با وکیل دادگستری مورد اعتماد خود مشاوره نمایید.
