سرقفلی و حق کسب و پیشه ، چه فرق های کاربردی و قانونی دارند ؟

سرقفلی و حق کسب و پیشه ، چه فرق های کاربردی و قانونی دارند ؟

فرق کاربردی سرقفلی و حق کسب و پیشه به مبنای قانونی آنها بر می گردد.  یعنی در عمل آنچه مهم است توجه به تفاوت سرقفلی و حق کسب یا پیشه یا تجارت ، از نظر قانون است.

بنابراین در این مقاله سعی شده تا صرف نظر از اختلاف نظرهای علمی در مورد معنی و مفهوم سرقفلی و حق کسب و پیشه ، تفاوت مبانی قانونی آن دو که یک تفاوت کاربردی است ، به زبان ساده بیان شود.

نخست ) مبانی قانونی حق کسب و پیشه

در حال حاضر مبنای قانونی حق کسب و پیشه و تجارت ، قانون روابط موجر و مستأجر مصوب سال 1356 است.

در این قانون هیچ اسمی از سرقفلی به میان نیامده است. در عوض جایگاه حق کسب و پیشه ، در این قانون پایدار است به نحوی که با وجود تصویب قانون روابط موجر و مستأجر سال 76 ، کماکان قرارداد های اجاره محلهای تجاری که قبل از تصویب قانون سال 76 به اجاره واگذار شده اند ، تابع  قانون روابط موجر و مستأجر سال 56 هستند.

به موجب این قانون در قرارداد های اجاره مربوط به محل کسب یا پیشه یا تجارت ، برای مستأجر حقی تحت عنوان حق کسب و پیشه و تجارت به وجود می آید.

توجه داشته باشید که حتی اگر هیچگونه وجهی تحت عنوان سرقفلی یا حق کسب و پیشه بین طرفین مبادله نشده باشد و حتی اگر مستأجر محل تجاری عملاً هیچ فعالیت کسبی در آن محل نداشته باشد ، حق کسب و پیشه بطور خودکار برای او بوجود می آید.

نتیجه این اینکه به صرف خاتمه مدت اجاره ، موجر نمی تواند تخلیه مورد اجاره را بخواهد. در مواردی هم که حق تخلیه مورد اجاره را داشته باشد مکلف به پرداخت حق کسب و پیشه به مستأجر خواهد بود مگر در مواردی که حق درخواست تخلیه ناشی تقصیر یا تخلف مستأجر باشد.

دوم ) مبانی قانونی سرقفلی

در حال حاضر مبنای قانونی سرقفلی قانون روابط موجر و مستأجر ( مصوب 1376 ) است. فصل دوم این قانون ( مواد 6 تا 10 ) مربوط به شرایط و ضوابط سرقفلی است.
بر اساس این مقررات:

اولاً ) پرداخت سرقفلی مربوط به اجاره محل های تجاری است. بنابراین از این جهت سرقفلی و حق کسب و پیشه ، شبیه هم هستند.

ثانیاً ) پرداخت سرقفلی کاملاً اختیاری است. بنابراین برخلاف حق کسب و پیشه ، سرقفلی بصورت خودکار ایجاد نمی شود.

ثالثاً ) چنانچه موجر بصورت قانونی سرقفلی را به مستأجر منتقل کند ، هنگام تخلیه مستأجر ، حق مطالبه آن به قیمت روز را دارد.

رابعاً ) طرفین می توانند توافق کنند تا زمانی که عین مستأجره در تصرف مستأجر باشد ، مالک حق افزایش اجاره بها و تخلیه عین مستأجره را نداشته باشد و متعهد شود که هر ساله عین مستأجره را به همان مبلغ یا به قیمت متعارف به او واگذار نماید.

در این صورت مستأجر می تواند برای اسقاط این حقوق خود مبلغی به عنوان سرقفلی دریافت کند.

خامساً) چنانچه مستأجر به موجر سرقفلی نپرداخته باشد و تمام حقوق قراردادی خود را استیفاء کرده باشد، در پایان مدت قرارداد و هنگام تخلیه حق دریافت مبلغی تحت این عنوان ندارد.

سادساً) قرارداد و آثار آن تابع توافق طرفین است. بنابراین با خاتمه مدت اجاره ، موجر می تواند از مقام قضایی دستور تخلیه فوری مورد اجاره را بخواهد.

بنابراین با وجود این که سرقفلی و حق کسب و پیشه بی شباهت به هم نیستند ، ولی فرق های مهم و کاربردی به ویژه از جهت اختیارات طرفین و مقررات حاکم بر آن وجود دارد.

در صورت هر گونه ابهام با وکیل دادگستری مورد اعتماد خود مشاوره نمایید.

اسامی همکاران وکیل پایه یک دادگستری تهران در سایت کانون وکلای دادگستر مرکز قابل مشاهده است.
همچنین اسامی همکاران وکیل پایه یک دادگستری ایران در سایت صندوق حمایت وکلای دادگستری قابل مشاهده است.